سلام.

در مورد حجاب چندین آیه در سوره‏های نور و احزاب آمده است. این آیات را می‏توان به دو دسته «پوششی» و «روابط» تقسیم نمود. این تقسیم‏بندی جناب «عباس رجبی» در تحقیق «حجاب و نقش آن در سلامت جامعه» مطرح شده که ظاهراً در قالب تز دکتری ایشان در مؤسسه امام خمینی(ره) انجام و به‏صورت کتاب منتشر شده است.

در این پست دو آیه دسته اول را ذکر می‏کنیم. طبق معمول از ترجمه آقای مکارم استفاده شده.
- - - - - -

1- (آیه 31 نور)

1-1- جلوگیری از چشم‏چرانی و نظربازی
وَقُل لِّلْمُؤْمِنَاتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ
و به زنان با ایمان بگو چشم‏های خود را (از نگاه هوس‌آلود) فروگیرند،

1-2- پاک‏دامنی و حفظ عورت
وَیَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ
و دامان خویش را حفظ کنند

1-3- لزوم پوشش برای زنان و آشکارنکردن آرایش و زیور
وَلَا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا 
وَلْیَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَى جُیُوبِهِنَّ 
وَلَا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلَّا لِبُعُولَتِهِنَّ
أَوْ آبَائِهِنَّ أَوْ آبَاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ أَبْنَائِهِنَّ أَوْ أَبْنَاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِی إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِی أَخَوَاتِهِنَّ أَوْ نِسَائِهِنَّ أَوْ مَا مَلَکَتْ أَیْمَانُهُنَّ أَوِ التَّابِعِینَ غَیْرِ أُولِی الْإِرْبَةِ مِنَ الرِّجَالِ أَوِ الطِّفْلِ الَّذِینَ لَمْ یَظْهَرُوا عَلَى عَوْرَاتِ النِّسَاءِ
 و زینت خود را -جز آن مقدار که نمایان است- آشکار ننمایند
و (اطراف) روسری‌های خود را بر سینه خود افکنند (تا گردن و سینه با آن پوشانده شود)،
و زینت خود را آشکار نسازند مگر برای شوهران‏شان،
یا پدران‏شان، یا پدر شوهران‏شان، یا پسران‏شان، یا پسران همسران‏شان، یا برادران‏شان، یا پسران برادران‏شان، یا پسران خواهران‏شان، یا زنان هم‌کیش‏شان، یا بردگان‏شان [=کنیزان‏شان‌]، یا افراد سفیه که تمایلی به زن ندارند، یا کودکانی که از امور جنسی مربوط به زنان آگاه نیستند؛
(همان‏طور که ملاحظه می‏شود در اینجا دو استثنا برای پوشش بیان شده)

1-4- جلوگیری از تحریک مردان با زینت پنهانی‏شان
وَلَا یَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِیُعْلَمَ مَا یُخْفِینَ مِن زِینَتِهِنَّ
و هنگام راه‏رفتن پاهای خود را به زمین نزنند تا زینت پنهانی‏شان دانسته شود (و صدای خلخال که برپا دارند به گوش رسد).

 

وَتُوبُوا إِلَى اللَّهِ جَمِیعًا أَیُّهَ الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ
و همگی به‏سوی خدا بازگردید ای مؤمنان، تا رستگار شوید!

 

2- (آیه 59 احزاب)
یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ قُل لِّأَزْوَاجِکَ وَبَنَاتِکَ وَنِسَاءِ الْمُؤْمِنِینَ یُدْنِینَ عَلَیْهِنَّ مِن جَلَابِیبِهِنَّ
ذَلِکَ أَدْنَى أَن یُعْرَفْنَ فَلَا یُؤْذَیْنَ
وَکَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَّحِیمًا

ای پیامبر! به همسران و دختران‏ات و زنان مؤمنان بگو:
«جلباب‏ها [= روسری‌های بلند] خود را بر خویش فروافکنند،
این کار برای اینکه شناخته شوند و مورد آزار قرار نگیرند بهتر است؛
(و اگر تاکنون خطا و کوتاهی از آنها سر زده توبه کنند) خداوند همواره آمرزنده رحیم است.

یا علی

- - - - - -
نظرات قابل تأمل:

+ «خدا به همه خانم‏ها توی ماه مبارک، توفیق درک منزلت حجاب رو عطا کنه.»
++ «کاش می‏شد یکی هم به مردان بگه که شماها هم باید حجاب داشته باشید؛ مثل حجاب چشم، گوش، زبان و حتی لباس...
به امید هدایت همه در رمضان المبارک»

+++ «ممنون از طرح مجدد دغدغه حجاب...
دسته‏بندی جالبی بود. دسته دوم در مرحله عمل دشوارتر و ظریف‏تر و نیازمند دقت بیش‏تر به‏نظر می‏رسند و ممنون می‏شوم آیات دسته دوم را از منظر این پژوهش در پست‏های آتی بیاورید.
روایت جالبی دارند جناب ام سلمه از فضای مدینه بعد از نزول آیه 59 احزاب که خواندن‏اش خالی از لطف نیست با این دید که بانوان متشخص انصار بعد از نزول این آیه محجبه شدند و این آیه وجه تمایزی ایجاد کرد میان زنان مؤمن و سایرین که شاید با مقایسه شرایط فعلی جامعه ما قابل تأمل باشد.
نکته حاشیه‏ای دیگری که به‏ذهن‏ام آمد اینکه در فضای آیات روزه، بحثی داریم به نام تطوّع: فمن تطوّع خیراً فهو خیر له. باب تفعل به معنای «خود را به کاری‏زدن» و بنابراین از ریشه طوع یعنی خود را به رغبت‏زدن. خلاصه‏اش اینکه اگرچه ظاهر پذیرش و انجام بعضی احکام و حدود مثل روزه یا همین حجاب سخت به‏نظر برسد ولی باید خود را به رغبت بزنیم و میل به انجام آنها را به نفس تلقین کنیم.

مباحث پراکنده‏ زیادی در باب حجاب هست که کاش می‏شد در دو بعد نظری و بعد ارائه راه‏کارهای عملی تدوین‏اش کرد. در بخش نظری و پایه‏های فقهی و روایی حجاب نسبتاً خوب کار شده، ولی به‏نظر می‏رسد فارغ از شرایط موجود و بسترهای درست و نادرست ایجادشده بدان پرداخته شده است. لذا آسیب‏شناسی و تحلیل درست شرایط موجود پیش از ارائه راه‏کار ضروری به‏نظر می‏رسد. مثلاً از همان جنس مباحثی که در حاشیه پست قبلی حجاب مطرح شد. با روی‏کردهای فردی و اجتماعی. در بعد سیاست‏گذاری‏های نهادهای خرد و کلان جامعه و ...»